Thực đơn cho bà bầu bị tiểu đường thai kỳ được xây dựng lành mạnh và đúng cách đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát tình trạng bệnh. Ngoài ra, cần thường xuyên kiểm tra chỉ số đường huyết và sử dụng thuốc hoặc insulin theo chỉ định của bác sĩ khi cần thiết. Những biện pháp này đều góp phần thiết yếu trong việc kiểm soát bệnh, đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và thai nhi.
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Nguyễn Anh Tú – Bác sĩ Siêu âm sản – Chẩn đoán trước sinh – Khoa Sản – Bệnh viện đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.
1. Bệnh tiểu đường thai kỳ là gì?
Bệnh tiểu đường thai kỳ là một tình trạng rối loạn chuyển hóa chỉ xảy ra ở phụ nữ trong thời kỳ mang thai. Nguyên nhân của tình trạng này là do trong quá trình mang thai, cơ thể người mẹ thay đổi cách sử dụng insulin. Các hormone thai kỳ làm giảm hiệu quả hoạt động của insulin, khiến glucose từ thức ăn không được chuyển hóa đúng cách và dẫn đến tình trạng kháng insulin. Điều này xảy ra do nhu cầu glucose cho thai nhi tăng lên và nếu cơ thể người mẹ không thể sản xuất đủ insulin để đáp ứng nhu cầu này, khiến cho lượng đường trong máu sẽ tăng cao gây tăng đường huyết.
Bệnh tiểu đường thai kỳ có thể gây ra một số nguy cơ cho cả mẹ và bé, bao gồm:
- Thai nhi có nguy cơ phát triển quá mức do lượng glucose tăng cao, gây khó khăn trong quá trình sinh nở, đặc biệt là nguy cơ kẹt vai.
- Người mẹ có thể bị mất máu nhiều hơn khi sinh.
- Sau khi sinh, trẻ có nguy cơ khó duy trì đường huyết ổn định và có thể gặp vấn đề về hô hấp.
- Tăng nguy cơ cao huyết áp ở người mẹ trong thời gian mang thai.
Huyết áp cao khi mang thai có thẻ gặp khi mẹ bầu mắc bệnh tiểu đường thai kỳ.
Phần lớn trường hợp, bệnh tiểu đường thai kỳ sẽ biến mất sau khi sinh. Tuy nhiên, nếu tình trạng bệnh nặng hoặc không được kiểm soát tốt, người mẹ có nguy cơ cao bị tiểu đường típ 2 trong tương lai.
2. Khuyến nghị các loại thực phẩm trong thực đơn cho bà bầu bị tiểu đường thai kỳ
Phụ nữ bị tiểu đường thai kỳ nên tuân thủ các khuyến nghị từ các tổ chức y tế để xây dựng chế độ ăn uống phù hợp, giúp kiểm soát đường huyết hiệu quả. Việc lựa chọn đúng thực phẩm giúp người bệnh xây dựng thực đơn lành mạnh, cân bằng dinh dưỡng cho cả mẹ và bé. Một số loại thực phẩm được khuyến nghị trong thực đơn cho bà bầu bị tiểu đường thai kỳ bao gồm: carbohydrate lành mạnh, thực phẩm giàu chất xơ, cá và các loại chất béo có lợi.
2.1 Carbohydrate lành mạnh
Carbohydrate là nguồn cung cấp năng lượng chính cho cơ thể, được chia thành carbohydrate đơn giản (đường) và carbohydrate phức tạp (tinh bột). Khi tiêu hóa, chúng sẽ chuyển hóa thành glucose trong máu. Các loại carbohydrate lành mạnh nên sử dụng bao gồm: trái cây, rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, các loại đậu và các sản phẩm sữa ít béo. Cần tránh các loại carbohydrate không lành mạnh như đồ uống có đường, các loại bánh kẹo, và sữa chứa nhiều chất béo.
2.2 Thực phẩm giàu chất xơ
Chất xơ là thành phần trong thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật mà cơ thể không thể tiêu hóa hoàn toàn. Chất xơ giúp điều hòa quá trình tiêu hóa và hỗ trợ kiểm soát đường huyết. Các thực phẩm giàu chất xơ bao gồm rau củ, trái cây, các loại hạt, đậu, và ngũ cốc nguyên hạt.
2.3 Các loại hoa quả
Hoa quả là nguồn thực phẩm giàu chất xơ, nhưng đối với phụ nữ mắc tiểu đường thai kỳ, không phải loại quả nào cũng phù hợp. Nên ưu tiên các loại quả ít đường như thanh long và các loại quả có múi (cam, bưởi…). Đối với chuối, có thể ăn nếu chuối còn vừa chín và hàm lượng đường thấp; tuy nhiên, nên tránh chuối đã chín quá kỹ vì lúc này lượng đường trong chuối rất cao.
Thực phẩm và thực đơn cho bà bầu bị tiểu đường thai kỳ.
2.4 Các loại cá tốt cho sức khỏe tim mạch
Cá là thực phẩm giàu omega-3, rất tốt cho tim mạch, được khuyến nghị ăn ít nhất hai lần mỗi tuần. Các loại cá như cá hồi, cá thu, cá ngừ và cá mòi có hàm lượng acid béo omega-3 cao, giúp giảm nguy cơ bệnh tim mạch. Tuy nhiên, cách chế biến ảnh hưởng lớn đến giá trị dinh dưỡng của cá. Hạn chế ăn cá chiên hoặc các loại cá có hàm lượng thủy ngân cao để tránh ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.
2.5 Chất béo “tốt”
Chất béo không bão hòa đơn và không bão hòa đa có thể giúp giảm mức cholesterol trong máu, tốt cho sức khỏe tim mạch. Các thực phẩm giàu chất béo tốt bao gồm bơ, quả hạnh, dầu canola, dầu ô liu và dầu lạc. Tuy nhiên, không nên lạm dụng vì các chất béo này vẫn chứa nhiều calo, có thể gây tăng cân nếu sử dụng quá mức.
Áp dụng các nhóm thực phẩm này một cách khoa học sẽ giúp phụ nữ mắc tiểu đường thai kỳ duy trì đường huyết ổn định và cung cấp đủ dinh dưỡng cần thiết cho sức khỏe của cả mẹ và thai nhi.
3. Một số thực phẩm cần tránh trong thực đơn cho bà bầu bị tiểu đường thai kỳ
Phụ nữ mắc tiểu đường thai kỳ cần tránh một số loại thực phẩm có thể ảnh hưởng xấu đến mục tiêu kiểm soát đường huyết, làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ do thúc đẩy sự phát triển của các mảng bám và tình trạng xơ cứng động mạch. Dưới đây là các nhóm thực phẩm nên hạn chế trong thực đơn cho bà bầu bị tiểu đường thai kỳ:
- Chất béo bão hòa: Hạn chế tiêu thụ các sản phẩm sữa giàu chất béo và protein động vật như thịt bò, xúc xích, thịt xông khói… vì những loại thực phẩm này có thể làm tăng mức cholesterol xấu trong máu, không tốt cho người bị tiểu đường.
- Chất béo chuyển hóa: Nên tránh chất béo chuyển hóa thường có trong đồ ăn chế biến sẵn như thức ăn nhanh, đồ nướng công nghiệp và bơ thực vật. Loại chất béo này không chỉ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch mà còn làm ảnh hưởng đến việc kiểm soát đường huyết.
- Cholesterol: Các thực phẩm giàu cholesterol như protein động vật, lòng đỏ trứng, gan và các loại nội tạng nên được hạn chế. Việc tiêu thụ quá nhiều cholesterol có thể làm tăng nguy cơ rối loạn lipid máu.
- Đường tự do: Việc giảm đường tự do có thể là thách thức, nhưng rất quan trọng để kiểm soát đường huyết cho phụ nữ mắc tiểu đường thai kỳ. Một số cách thay thế bao gồm đổi đồ uống có đường, nước tăng lực, và nước ép trái cây bằng nước lọc, sữa tách béo, trà hoặc cà phê đã loại bỏ cafein. Có thể sử dụng các chất làm ngọt ít calo hoặc không có calo để giảm bớt lượng đường dư thừa.
Phụ nữ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ cần tránh sử dụng một số loại thực phẩm.
4. Một số phương pháp giúp hỗ trợ thực hiện chế độ ăn cho bệnh nhân tiểu đường thai kỳ
Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ đề xuất một phương pháp lập kế hoạch thực đơn giúp bệnh nhân tiểu đường thai kỳ duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, tập trung vào việc ăn nhiều rau. Phương pháp này có thể thực hiện theo các bước sau:
- Lấp đầy một nửa đĩa với rau không có tinh bột: Chọn các loại rau ít đường như rau bina, cà rốt, cà chua, giúp bổ sung vitamin và chất xơ mà không ảnh hưởng nhiều đến đường huyết.
- Một phần tư đĩa dành cho protein: Chọn các nguồn protein nạc như cá ngừ, thịt lợn nạc, thịt gà để cung cấp dưỡng chất thiết yếu mà không tăng đường huyết.
- Phần tư đĩa còn lại cho ngũ cốc nguyên hạt hoặc rau có tinh bột: Lựa chọn các loại ngũ cốc nguyên hạt như gạo lứt hoặc các loại rau có tinh bột như khoai lang, giúp cung cấp năng lượng và các chất dinh dưỡng.
- Thêm khẩu phần trái cây hoặc sữa ít béo và đồ uống không đường: Có thể bổ sung trái cây ít đường hoặc một phần sữa ít béo, nước lọc, trà hoặc cà phê không đường để hỗ trợ hệ tiêu hóa và bổ sung vi chất.
- Đếm lượng carbohydrate: Carbohydrate chuyển hóa thành glucose và có tác động lớn nhất đến mức đường huyết. Để kiểm soát đường huyết hiệu quả, cần tính toán lượng carbohydrate trong mỗi bữa ăn và bữa ăn nhẹ, giúp điều chỉnh lượng insulin phù hợp.
5. Thực đơn mẫu cho người bệnh tiểu đường thai kỳ
Khi xây dựng thực đơn cho bà bầu bị tiểu đường thai kỳ, cần cân nhắc tiểu đường thai kỳ nên ăn gì vào bữa sáng, nhu cầu calo và mức độ hoạt động thể chất của người bệnh. Thực đơn mẫu dưới đây được thiết kế cho người cần từ 1200 đến 1600 calo mỗi ngày.
- Bữa sáng: 1 lát bánh mì nguyên hạt phết 2 muỗng cà phê sốt ít béo, 1/2 chén ngũ cốc lúa mì nguyên hạt ăn kèm một ly sữa ít béo và một phần trái cây nhỏ.
- Bữa trưa: Sandwich thịt bò nướng với rau diếp, cà chua, phô mai ít béo và sốt mayonnaise, ăn kèm 1/2 trái táo và nước lọc.
- Bữa tối: Cá hồi nướng ăn kèm khoai tây, 1/2 chén cà rốt và 1/2 chén đậu xanh, uống cùng trà đá không đường.
- Bữa phụ: 1/2 chén bỏng ngô với 1/2 thìa cà phê bơ thực vật.
Thực đơn này giúp cung cấp đầy đủ dinh dưỡng cần thiết và hỗ trợ kiểm soát đường huyết ổn định cho người bệnh tiểu đường thai kỳ.
Chế độ ăn cho bệnh nhân tiểu đường, bao gồm cả tiểu đường thai kỳ, đóng vai trò quan trọng song song với việc quản lý bệnh, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Chế độ ăn kiêng dành cho người tiểu đường thường khuyến nghị sử dụng nhiều trái cây, rau xanh và thực phẩm giàu chất xơ, giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh tim mạch và ung thư.
thực đơn cho bà bầu bị tiểu đường thai kỳ cần khoa học và đảm bảo đủ chất.
6. Lưu ý khi sử dụng thực đơn cho mẹ bầu bị tiểu đường thai kỳ
Phụ nữ mang thai mắc tiểu đường thai kỳ có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi. Để giảm thiểu tác động của bệnh, thai phụ cần lưu ý những điểm sau:
- Hạn chế đồ ngọt: Tránh các loại thực phẩm nhiều đường như bánh ngọt, kem, kẹo, và các loại đường tinh luyện để kiểm soát mức đường huyết.
- Giảm tiêu thụ thực phẩm mặn và chế biến sẵn: Hạn chế mì gói, thịt nguội, đồ hộp… vì chúng có thể làm tăng nguy cơ rối loạn huyết áp.
- Tránh đồ uống có đường, ga, caffeine và cồn: Những thức uống này chứa nhiều đường, có thể làm tăng đường huyết và gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của mẹ và thai nhi.
- Ăn chia nhỏ bữa: Sắp xếp bữa ăn mỗi 2 giờ để duy trì đường huyết ổn định.
- Cung cấp dinh dưỡng đủ và cân đối: Ăn uống theo hàm lượng khuyến nghị để cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng cho thai nhi và kiểm soát tốt nồng độ đường huyết của mẹ.
- Bổ sung canxi, vitamin, sắt và khoáng chất: Tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ để đảm bảo sức khỏe và sự phát triển toàn diện của thai nhi.
- Tập thể dục nhẹ nhàng: Mỗi ngày dành khoảng 20-40 phút cho các hoạt động nhẹ nhàng như đi bộ, bơi lội, yoga cho bà bầu, hoặc đạp xe trong nhà để tăng cường sức khỏe và duy trì đường huyết ổn định.
Những lưu ý này sẽ giúp thai phụ kiểm soát tiểu đường thai kỳ tốt hơn, bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và bé.
Tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec hiện có dịch vụ thai sản trọn gói như một giải pháp giúp mẹ bầu an tâm vì đã có sự đồng hành của đội ngũ y bác sĩ trong suốt thai kỳ. Khi lựa chọn Thai sản trọn gói, thai phụ được:
- Quá trình mang thai được theo dõi bởi đội ngũ bác sĩ giàu chuyên môn
- Thăm khám đều đặn, phát hiện sớm các vấn đề bất thường
- Thai sản trọn gói giúp thuận tiện cho quá trình sinh đẻ
- Trẻ sơ sinh được chăm sóc toàn diện
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
Leave a Reply