Triệu chứng hội chứng ruột kích thích phổ biến nhất

Triệu chứng hội chứng ruột kích thích là một tập hợp các biểu hiện, không phải là một bệnh lý cụ thể được xác định rõ ràng. Các triệu chứng có thể khác nhau giữa từng người, gây khó khăn trong việc chẩn đoán chính xác. Để hỗ trợ quá trình chẩn đoán, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện nhiều xét nghiệm khác nhau.

Bài viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Mai Viễn Phương – Khoa Khám bệnh & Nội khoa – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

1.Hội chứng ruột kích thích là gì?

Hội chứng ruột kích thích (IBS) là một rối loạn chức năng đường ruột phổ biến, ảnh hưởng đến 5-20% dân số. Mặc dù là bệnh lành tính và không đe dọa đến tính mạng, hội chứng này có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. IBS thường được chẩn đoán ở nữ giới nhiều hơn nam giới, với tỷ lệ nữ/nam khoảng 1,25-2:1 và thường xuất hiện ở độ tuổi từ 20 đến 50.

Bệnh được đặc trưng bởi các triệu chứng như:

• Đau bụng tái đi tái lại.
• Rối loạn thói quen đi tiêu (bao gồm táo bón, tiêu chảy hoặc cả hai).
• Cảm giác đầy hơi chướng bụng, khó chịu.

Điểm đặc biệt của IBS là các triệu chứng hội chứng ruột kích thích tái phát nhiều lần mà không tìm thấy tổn thương thực thể nào trên ruột qua các xét nghiệm chẩn đoán.

IBS được chia thành bốn thể dựa trên triệu chứng lâm sàng, giúp các bác sĩ định hướng, lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp với tình trạng của người bệnh:

• Hội chứng ruột kích thích thể táo bón: Chủ yếu biểu hiện tình trạng táo bón.
• Hội chứng ruột kích thích thể tiêu chảy: Chủ yếu biểu hiện tình trạng tiêu chảy.
• Hội chứng ruột kích thích thể hỗn hợp: Xuất hiện cả hai tình trạng táo bón và tiêu chảy.
• Hội chứng ruột kích thích không xác định: Không thuộc các nhóm trên.

Hiện chưa có nghiên cứu nào xác định nguyên nhân cụ thể gây ra IBS. Tuy nhiên, thức ăn và chế độ ăn uống được coi là một yếu tố kích thích quan trọng, gây ra các cơn co thắt đường ruột, đau bụng và khó chịu.

Các nghiên cứu cũng chỉ ra mối liên hệ giữa IBS và chất lượng, độ an toàn của thực phẩm. Thức ăn không đảm bảo vệ sinh hoặc không phù hợp có thể làm nặng thêm các triệu chứng của bệnh. Vì vậy, chế độ ăn uống lành mạnh, cân đối và đảm bảo vệ sinh đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát triệu chứng hội chứng ruột kích thích.

2.Nguyên nhân hội chứng ruột kích thích

Nguyên nhân chính xác gây ra hội chứng ruột kích thích (IBS) hiện vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, các chuyên gia đã chỉ ra rằng đây là một tình trạng phức hợp, chịu sự tác động từ cả yếu tố sinh lý và tâm lý xã hội. Những yếu tố này không chỉ làm tăng nguy cơ mắc bệnh mà còn có thể khiến các triệu chứng nặng hơn hoặc tái phát.

 

2.1. Căng thẳng

Căng thẳng là một yếu tố phổ biến ảnh hưởng đến các bệnh tiêu hóa, trong đó có hội chứng ruột kích thích. Khi một người bị căng thẳng, hệ thần kinh trung ương thông qua hệ thần kinh tự chủ có thể làm giảm chức năng của dạ dày và ruột. Điều này dẫn đến rối loạn hoạt động của nhu động ruột, gây ra các triệu chứng khó chịu như đau bụng, đầy hơi, tiêu chảy hoặc táo bón. Vì vậy, căng thẳng được coi là yếu tố nguy cơ cao làm tăng khả năng mắc IBS.

2.2. Rối loạn nội tiết tố

Rối loạn nội tiết tố cũng được xem là một yếu tố góp phần gây ra hội chứng ruột kích thích. Hormone trong cơ thể có vai trò điều tiết nhiều chức năng quan trọng, bao gồm cân bằng quá trình trao đổi chất và điều hòa nhu động ruột. Khi có sự thay đổi bất thường về nội tiết tố, chẳng hạn trong các giai đoạn như kinh nguyệt ở phụ nữ, nguy cơ rối loạn chức năng tiêu hóa cũng tăng lên, từ đó làm khởi phát hoặc làm nặng thêm các triệu chứng của IBS.

2.3. Thực phẩm

Thực phẩm là một yếu tố kích thích quan trọng trong hội chứng ruột kích thích. Một số loại thực phẩm không phù hợp với cơ thể hoặc không đảm bảo vệ sinh có thể gây kích thích niêm mạc ruột và làm tăng nhu động ruột. Ví dụ, các loại thực phẩm nhiều dầu mỡ, đồ uống có ga hoặc những thực phẩm gây dị ứng (như lactose hoặc gluten) thường liên quan đến triệu chứng IBS. Điều chỉnh chế độ ăn uống hợp lý là một trong những phương pháp giúp kiểm soát bệnh hiệu quả.

2.4. Tiền sử gia đình có người mắc bệnh tiêu hóa

Tiền sử gia đình có người mắc hội chứng ruột kích thích hoặc các bệnh lý tiêu hóa khác là một yếu tố nguy cơ khác. Mặc dù yếu tố di truyền không trực tiếp gây ra IBS, nhưng đây là yếu tố có thể làm tăng độ nhạy cảm của đường ruột, khiến nguy cơ mắc bệnh tăng cao hơn. Nếu trong gia đình có người từng mắc IBS, người bệnh nên chú ý bảo vệ sức khỏe hệ tiêu hóa bằng cách duy trì chế độ ăn uống lành mạnh và giảm căng thẳng.

Dù nguyên nhân hội chứng ruột kích thích vẫn còn nhiều điều chưa rõ ràng, việc hiểu rõ các yếu tố nguy cơ và tác động thế nào đến bệnh có thể giúp quản lý bệnh hiệu quả hơn. Nếu người bệnh gặp các triệu chứng hội chứng ruột kích thích tái phát hoặc nghi ngờ mình có nguy cơ mắc IBS, hãy chú ý theo dõi sức khỏe tiêu hóa và trao đổi sớm với bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời. 

3. Cách nhận biết các triệu chứng hội chứng ruột kích thích phổ biến 

3.1. Đau bụng

Một trong những biểu hiện phổ biến nhất của hội chứng ruột kích thích là tình trạng đau hoặc khó chịu ở vùng bụng. Cơn đau thường xuất hiện dưới dạng đau quặn bụng, đặc biệt sau bữa ăn và có thể giảm bớt sau khi đi đại tiện.

Theo các chuyên gia từ Viện Quốc gia về Bệnh Tiểu đường, Tiêu hóa và Thận (Mỹ), cơn đau hoặc khó chịu này có thể do các dây thần kinh trong ruột trở nên nhạy cảm quá mức. Ở những người mắc hội chứng ruột kích thích, tín hiệu đau từ ruột có thể được não bộ xử lý theo cách bất thường, dẫn đến cảm giác đau tăng lên.

3.2. Đầy hơi

Tình trạng đầy hơi thường xuyên ở vùng bụng cũng là một triệu chứng hội chứng ruột kích thích điển hình. Đầy hơi khiến bụng cảm giác căng tức, khó chịu và đôi khi có thể thấy bụng phình to rõ rệt.

3.3. Chướng bụng

Hội chứng ruột kích thích thường gây chướng bụng hoặc cảm giác đầy hơi. Một số loại thực phẩm và đồ uống có thể làm tình trạng này trở nên nghiêm trọng hơn, bao gồm:

• Đậu và các loại rau thuộc họ cải: như bắp cải.
• Sản phẩm từ sữa: như sữa, pho mát.
• Thực phẩm giàu chất béo: như mỡ động vật, đồ chiên.
• Đồ uống: chứa caffeine, rượu hoặc chất làm ngọt nhân tạo.

Mặc dù chất xơ có thể giúp giảm táo bón – một triệu chứng khác của hội chứng ruột kích thích – nhưng nếu tiêu thụ quá nhiều chất xơ đột ngột, người bệnh cũng có thể gặp phải tình trạng đầy hơi. Do đó, nếu bác sĩ khuyến nghị bổ sung chất xơ, người bệnh nên tăng dần một cách điều độ lượng chất xơ trong chế độ ăn để giảm nguy cơ chướng bụng.

3.4 Những thay đổi trong thói quen đi tiêu và tính chất phân

Hội chứng ruột kích thích có thể gây ra sự thay đổi trong thói quen đi tiêu và hình dạng phân, bao gồm táo bón, tiêu chảy hoặc xen kẽ giữa hai trạng thái này. Ngoài ra, người bệnh có thể nhận thấy sự xuất hiện của chất nhầy trong phân.

Những thay đổi đối với phân có thể cảnh báo tình trạng bệnh lý người bệnh đang mắc phải

3.5 Táo bón (Hội chứng ruột kích thích thể táo bón)

Táo bón là một triệu chứng hội chứng ruột kích thích thường gặp, với các đặc điểm sau:

• Cần phải rặn nhiều khi đi tiêu.
• Tần suất đi tiêu ít hơn 4 lần mỗi tuần.
• Phân khô, cứng hoặc vón cục.

Táo bón kéo dài không chỉ gây khó chịu mà còn có thể dẫn đến các biến chứng như:

• Bệnh trĩ.
• Nứt hậu môn.
• Tình trạng phân ứ đọng, gây tắc nghẽn.

3.6 Tiêu chảy (Hội chứng ruột kích thích thể tiêu chảy)

Người mắc hội chứng ruột kích thích có thể gặp tiêu chảy, với các biểu hiện:

• Đi ngoài phân lỏng nhiều lần trong ngày.
• Cảm giác mót rặn, cần đi tiêu gấp.

3.7 Chất nhầy trong phân

Tình trạng xuất hiện chất nhầy trong phân là một dấu hiệu tiềm ẩn của hội chứng ruột kích thích. Chất nhầy là một dịch trong suốt, có vai trò bảo vệ và bôi trơn các mô trong đường tiêu hóa. Trong trường hợp mắc hội chứng ruột kích thích, chất nhầy có thể xuất hiện kèm theo phân.

Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ nếu nghi ngờ bản thân có các triệu chứng hội chứng ruột kích thích để được tư vấn điều trị phù hợp.

4. Các phương pháp chẩn đoán hội chứng ruột kích thích

4.1. Khai thác bệnh sử và khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ bắt đầu bằng việc thu thập bệnh sử chi tiết  và thực hiện khám sức khỏe tổng quát. Trong quá trình này, bác sĩ sẽ hỏi về các yếu tố sau:

• Các tình huống gây căng thẳng trong cuộc sống.
• Tiền sử nhiễm trùng, bao gồm cả nhiễm trùng hiện tại hoặc trước đây.
• Các triệu chứng đã từng gặp hoặc đang gặp phải.
• Tiền sử gia đình có liên quan đến hội chứng ruột kích thích hoặc các bệnh lý tiêu hóa khác.
• Các loại thuốc có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng.

Điều quan trọng là người bệnh cần cung cấp thông tin rõ ràng về thời điểm xuất hiện và tần suất của các triệu chứng hội chứng ruột kích thích, giúp bác sĩ xác định mối liên hệ giữa lối sống và tình trạng bệnh.

4.2. Các xét nghiệm chẩn đoán bổ sung

Trong trường hợp người bệnh có các triệu chứng hội chứng ruột kích thích nghiêm trọng hoặc xuất hiện thêm những dấu hiệu bất thường như giảm cân, thiếu máu hoặc có máu trong phân, bác sĩ có thể chỉ định một số xét nghiệm để loại trừ các bệnh lý nguy hiểm khác.

4.3 Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu giúp loại trừ bệnh celiac, một tình trạng dị ứng với gluten trong lúa mì có các triệu chứng tương tự hội chứng ruột kích thích như đau bụng và chuột rút.

Xét nghiệm máu giúp chẩn đoán bệnh IBS

 

4.4 Xét nghiệm phân

Mẫu phân được kiểm tra để phát hiện sự hiện diện của máu hoặc ký sinh trùng, có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng hoặc tổn thương đường tiêu hóa.

4.5 Đánh giá đường tiêu hóa dưới (chụp X-quang với thuốc cản quang)

Bác sĩ có thể sử dụng X-quang để kiểm tra các tắc nghẽn hoặc bất thường ở ruột dưới. Trước khi thực hiện xét nghiệm, người bệnh sẽ được bơm thuốc cản quang (baryt) vào ruột thông qua ống đặt tại hậu môn. Chất baryt giúp hình ảnh ruột hiện rõ trên phim X-quang.

Hướng dẫn trước và sau xét nghiệm:

• Trước xét nghiệm: Bệnh nhân có thể được yêu cầu tuân thủ chế độ ăn lỏng và sử dụng thuốc xổ để làm sạch ruột.
• Trong quá trình xét nghiệm: Thuốc an thần có thể được sử dụng để giảm căng thẳng.
• Sau xét nghiệm: Một số người cảm thấy khó chịu nhẹ và có thể thấy phân có màu bạc trong 1-2 ngày do ảnh hưởng của thuốc baryt.

4.6. Nội soi trực tràng bằng ống mềm hoặc nội soi đại tràng

Nội soi trực tràng hoặc nội soi đại tràng là các thủ thuật giúp bác sĩ quan sát trực tiếp niêm mạc trực tràng và ruột kết bằng cách sử dụng một camera nhỏ gắn trên đầu ống mềm mỏng. Ống này được đưa nhẹ nhàng qua hậu môn vào bên trong đường tiêu hóa.

Chuẩn bị trước khi nội soi:

• Người bệnh cần tuân thủ chế độ ăn lỏng và sử dụng thuốc xổ để làm sạch ruột trước khi tiến hành.
• Thuốc an thần có thể được sử dụng để giảm khó chịu và giúp người bệnh thư giãn trong suốt quá trình.

Mục đích nội soi:

Bác sĩ có thể chỉ định nội soi để loại trừ ung thư đại tràng hoặc các bệnh lý khác nếu người bệnh thuộc nhóm nguy cơ cao, chẳng hạn như có tiền sử gia đình mắc ung thư, tuổi tác cao, hoặc các yếu tố liên quan khác

4.7. Chụp CT vùng bụng và vùng chậu

Chụp CT là một phương pháp chẩn đoán hình ảnh giúp kiểm tra chi tiết các cơ quan trong vùng bụng và chậu. Thủ thuật này có thể giúp loại trừ các nguyên nhân khác gây khó chịu ở vùng bụng, chẳng hạn như bệnh lý liên quan đến tuyến tụy hoặc túi mật.

4.8. Xét nghiệm không dung nạp lactose

Không dung nạp lactose là tình trạng cơ thể không tiêu hóa được đường lactose trong các sản phẩm từ sữa, dẫn đến các triệu chứng tương tự hội chứng ruột kích thích như:

• Đầy hơi.
• Đầy bụng.
• Tiêu chảy.

Chẩn đoán không dung nạp lactose:

• Kiểm tra hơi thở: Xét nghiệm này đo lượng khí hydro trong hơi thở sau khi uống lactose.
• Thay đổi chế độ ăn: Loại bỏ các sản phẩm từ sữa khỏi chế độ ăn uống trong vài tuần để xem liệu các triệu chứng có giảm hay không.

Các thủ thuật và xét nghiệm trên đều nhằm mục đích loại trừ các bệnh lý khác và hỗ trợ chẩn đoán chính xác triệu chứng hội chứng ruột kích thích. Hãy thảo luận với bác sĩ để lựa chọn phương pháp phù hợp nhất với tình trạng của bản thân.

5. Những lựa chọn điều trị hội chứng ruột kích thích

Theo các chuyên gia, nếu người bệnh gặp các triệu chứng của hội chứng ruột kích thích ít nhất 3 lần mỗi tháng và kéo dài trong suốt 3 tháng, có khả năng người đó đang mắc phải tình trạng này. Các triệu chứng có thể diễn biến thất thường, lúc nhẹ hơn, lúc nặng hơn. Nếu triệu chứng kéo dài hoặc tái phát thường xuyên, người bệnh cần chủ động đến gặp bác sĩ để được  khám và chẩn đoán nguyên nhân cụ thể.

Nếu được chẩn đoán mắc hội chứng ruột kích thích, bác sĩ sẽ hỗ trợ người bệnh xây dựng kế hoạch quản lý phù hợp nhằm giảm nhẹ triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Các biện pháp điều trị bao gồm:

5.1 Điều chỉnh chế độ ăn uống

• Hạn chế các thực phẩm gây kích thích đường ruột, chẳng hạn như thực phẩm nhiều chất béo, đồ uống có cồn, caffeine hoặc thức ăn chứa chất làm ngọt nhân tạo.
• Tăng hoặc giảm lượng chất xơ trong chế độ ăn, tùy thuộc vào triệu chứng cụ thể (táo bón hoặc tiêu chảy).

5.2 Thay đổi thói quen sinh hoạt

• Thực hiện lối sống lành mạnh, giảm căng thẳng thông qua các hoạt động như thiền, yoga hoặc tập thể dục.
• Duy trì giấc ngủ đủ và đều đặn.

5.3 Sử dụng thuốc

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định các loại thuốc như thuốc chống co thắt, thuốc nhuận tràng hoặc thuốc chống tiêu chảy, tùy vào triệu chứng cụ thể.

5.4 Bổ sung chất xơ và probiotics

• Bổ sung chất xơ hòa tan giúp giảm táo bón và cải thiện chức năng đường ruột.
• Probiotics có thể hỗ trợ cân bằng hệ vi sinh đường ruột, giảm đầy hơi và chướng bụng.

5.5 Tư vấn tâm lý

Với các trường hợp căng thẳng hoặc lo âu góp phần làm nặng thêm triệu chứng, liệu pháp tâm lý hoặc tư vấn có thể giúp giảm bớt tình trạng này.

5.6 Các phương pháp điều trị khác

Bác sĩ có thể giới thiệu các phương pháp bổ trợ khác, như liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) hoặc các bài tập thư giãn cơ bụng.

Sau khi khám, bác sĩ sẽ đưa ra phương án điều trị phù hợp với tình trạng bệnh và triệu chứng hội chứng ruột kích thích của người bệnh

6.Khi nào cần đến gặp bác sĩ?

Nếu người bệnh gặp các triệu chứng hội chứng ruột kích thích như đau bụng dai dẳng, đầy bụng, đầy hơi, tiêu chảy, táo bón hoặc xuất hiện chất nhầy trong phân, hãy sớm chủ động đến gặp bác sĩ. Những triệu chứng này có thể là dấu hiệu của hội chứng ruột kích thích (IBS) – một rối loạn chức năng ảnh hưởng đến ruột già. Tuy nhiên, đây cũng có thể là những biểu hiện xuất phát từ các tình trạng khác như nhiễm trùng đường tiêu hóa hoặc thậm chí là ung thư đại tràng.

Bác sĩ sẽ tiến hành đánh giá kỹ lưỡng để xác định nguyên nhân chính xác gây ra các triệu chứng hội chứng ruột kích thích của bệnh nhân, từ đó xây dựng kế hoạch điều trị phù hợp. Nếu được chẩn đoán mắc hội chứng ruột kích thích, người bệnh có thể kiểm soát triệu chứng bằng cách các phương thay đổi trong lối sống và thói quen sinh hoạt như đã đề cập ở trên.

Việc theo dõi và điều trị kịp thời không chỉ giúp người bệnh kiểm soát triệu chứng hội chứng ruột kích thích hiệu quả mà còn ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng tiềm ẩn. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ ngay khi có dấu hiệu bất thường.

Hiện nay, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ uy tín được nhiều bệnh nhân tin cậy trong thực hiện kỹ thuật chẩn đoán các bệnh lý tiêu hóa, hội chứng ruột kích thích, bệnh lý gây tiêu chảy mạn tính, bệnh Crohn, niêm mạc dạ dày lạc chỗ ở thực quản, thực quản trào ngược…

Bệnh viện Vinmec với cơ sở vật chất và trang thiết bị hiện đại cùng đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm, luôn tận tâm tận lực trong khám chữa bệnh, khách hàng có thể yên tâm với dịch vụ nội soi dạ dày, thực quản tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.

Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.