Sa trực tràng ở trẻ em: Điều trị và tránh tái phát

Sa trực tràng ở trẻ em, hay còn được gọi dân gian là bệnh “lòi dom,” là một tình trạng bệnh khiến cho phần trên của trực tràng bị đẩy xuống thoát qua hậu môn và lộ ra bên ngoài. Mặc dù phần lớn các trường hợp đều lành tính và có thể tự cải thiện khi trẻ lớn hơn, nhưng nếu không điều trị và chăm sóc đúng cách, sa trực tràng có thể gây khó chịu cho trẻ và có nguy cơ tái phát. 

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Trần Văn Trọng – Khoa Ngoại tổng hợp – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng

1. Tổng quan về bệnh sa trực tràng

Sa trực tràng hay còn thường được gọi theo cách dân gian là “lòi dom,” là tình trạng phần cuối của ruột (trực tràng) bị đẩy ra ngoài qua lỗ hậu môn. Các bậc cha mẹ thường nhận thấy khi trẻ đi đại tiện phải rặn, sau đó có một khối màu hồng đỏ hoặc hơi tím lộ ra ở lỗ hậu môn, gây lo lắng cho gia đình. Tình trạng này thường gặp ở trẻ em dưới 3 tuổi và người lớn trên 50 tuổi.

Sa trực tràng là bệnh lành tính, ít gây biến chứng nguy hiểm nhưng có thể ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày của trẻ và gây lo ngại cho gia đình khi thấy khối ruột lộ ra ngoài.

2. Nguyên nhân gây sa trực tràng ở trẻ em

Sa trực tràng ở trẻ em có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra. Trẻ có cơ địa đặc biệt với những bất thường về giải phẫu, cụ thể là ở vị trí gập góc giữa bóng trực tràng và ống hậu môn, dễ gặp tình trạng này khi có áp lực tác động lên tầng sinh môn. Những hành vi, thói quen sinh hoạt gây áp lực lên tầng sinh môn chẳng hạn như việc trẻ bị táo bón và phải rặn mạnh khi đi cầu, hoặc trẻ mắc các bệnh lý như lỵ và tiêu chảy… Những yếu tố này khiến trực tràng dễ bị đẩy xuống và khó trở lại vị trí ban đầu.

Những hành vi gây ra áp lực lên tầng sinh môn như:trẻ bị táo bón đi cầu phải rặn mạnh có thể gây ra sa trực tràng ở trẻ em.

3. Sa trực tràng ở trẻ em có phải là bệnh nguy hiểm?

Sa trực tràng ở trẻ em thường gây lo lắng cho phụ huynh, nhưng phần lớn các trường hợp là lành tính và không đe dọa nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ. Tuy nhiên, sa trực tràng trở nên nguy hiểm khi kèm theo các biến chứng như chảy máu, viêm loét trực tràng, tắc ruột, hoặc vỡ trực tràng.

Dù lành tính, tình trạng này vẫn gây ra nhiều khó chịu và bất tiện cho trẻ trong sinh hoạt hàng ngày, có thể ảnh hưởng đến sự phát triển và sinh hoạt bình thường của trẻ.

4. Điều trị

Trẻ em có sức khỏe yếu, suy dinh dưỡng, thường xuyên bị táo bón hoặc đi đại tiện lâu trên bô trong thời gian dài có nguy cơ cao bị sa trực tràng (còn gọi là “lòi dom”).

Tình trạng sa trực tràng ở trẻ thường có thể tự cải thiện mà không cần can thiệp thủ thuật hay phẫu thuật, nếu áp dụng chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý. Phụ huynh nên cho trẻ ngâm hậu môn vào nước ấm khoảng 10 phút để giảm khó chịu và dễ dàng đưa khối sa trở lại bên trong. Sau đó, nhẹ nhàng dùng tay ấn khối sa vào lại hậu môn, có thể giúp trẻ tự ấn hoặc người lớn hỗ trợ nếu cần. Sau khi khối sa được đưa vào, cho trẻ nằm nghỉ, tránh vận động mạnh hoặc chạy nhảy ngay sau đó để ngăn ngừa bệnh tái phát.

Sa trực tràng có thể được điều trị bằng cách thay đổi chế độ ăn uống, sinh hoạt hợp lý mà không cần phải can thiệp bất cứ thủ thuật hay phẫu thuật nào.

5.Khi nào cần phẫu thuật?

Đa số các trường hợp sa trực tràng ở trẻ em có thể điều trị bằng phương pháp nội khoa bảo tồn, chờ sự phát triển của cơ thể để điều chỉnh cấu trúc giải phẫu vùng đáy chậu. Trẻ cần được điều trị tích cực các yếu tố gây ra sa trực tràng như táo bón, lỵ, tiêu chảy và suy dinh dưỡng.

Phương pháp phẫu thuật chỉ được cân nhắc chỉ định khi:

• Trẻ trên 4 tuổi vẫn còn sa trực tràng và khối sa có chiều dài trên 3cm.
• Có các triệu chứng như đau, chảy máu, xuất tiết chất nhầy hoặc viêm quanh hậu môn.
• Sa trực tràng tái phát sau các can thiệp phẫu thuật trước đó (như phẫu thuật Pullthrough).
• Không tự cải thiện trong thời gian theo dõi từ 12 đến 18 tháng.

Những trường hợp nêu trên sẽ được xem xét can thiệp phẫu thuật để giảm bớt các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống của trẻ.

6. Cách xử trí sa trực tràng tại nhà

Khi trẻ bị sa trực tràng, nhiều phụ huynh có thể lo lắng và đưa con đến bệnh viện ngay. Tuy nhiên, phụ huynh có thể xử lý tình trạng này tại nhà bằng các bước sau đây:

• Đặt trẻ nằm ngửa, kê mông cao và mở rộng hai chân.
• Một người giữ hai đầu gối của trẻ, nâng cao và dang chân sang hai bên.
• Người đứng đối diện với mông trẻ, nhẹ nhàng dùng nước ấm rửa sạch khối sa. Sau đó, dùng tay phải ôm trọn khối sa, ngón cái của tay trái đặt vào giữa khối sa và từ từ đẩy khối sa lên trên một cách nhẹ nhàng.
• Trong khi đẩy, người giữ chân từ từ hạ chân của trẻ xuống và khép dần hai chân lại. Khi khối sa được đẩy hoàn toàn vào bên trong, chân trẻ sẽ duỗi thẳng và mông khép kín.
• Giữ tư thế này trong khoảng 20–30 phút, an ủi và tránh để trẻ la hét, nhằm ngăn ngừa khối sa tái phát.

Cách xử trí sa trực tràng tại nhà như thế nào là mối lo lắng của nhiều bậc phụ huynh.

7. Biện pháp phòng ngừa để tránh tái phát sa trực tràng

• Tư thế khi đi đại tiện: Không nên để trẻ ngồi bô hoặc ngồi chồm hỗm, vì tư thế này làm tăng áp lực lên vùng tầng sinh môn, dễ gây sa trực tràng. Thay vào đó, nên bế trẻ ở tư thế đi vệ sinh như khi còn nhỏ để giảm áp lực.
• Chế độ ăn uống: Cung cấp cho trẻ chế độ ăn đủ chất xơ và đảm bảo lượng nước cần thiết để phòng ngừa táo bón.
• Phòng ngừa bệnh tiêu chảy: Đảm bảo vệ sinh trong ăn uống và cho trẻ uống vaccine ngừa rotavirus để phòng tránh nguy cơ tiêu chảy, một trong những nguyên nhân gây sa trực tràng.

Những biện pháp trên giúp giảm nguy cơ tái phát sa trực tràng ở trẻ em và tăng cường sức khỏe cho bé.

8. Những điều cần lưu ý về sa trực tràng ở trẻ em

• Tư thế khi đi đại tiện: Tránh cho trẻ ngồi bô hoặc ngồi xổm khi đi đại tiện, vì trong tư thế này, hậu môn mở rộng và trực tràng ở tư thế thẳng đứng, dễ dẫn đến tình trạng sa trực tràng. Thay vào đó, nên bế trẻ ở tư thế lưng tựa vào lòng mẹ, hai tay mẹ giữ đùi trẻ khép lại, giống tư thế đi vệ sinh khi còn nhỏ.
• Xử trí khi khối sa mắc kẹt: Nếu khối sa không tự đẩy lên được và bị mắc kẹt bên ngoài, mẹ có thể dùng gạc thấm nước ấm đắp lên khối sa để làm dịu, sau đó nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để được xử lý.
• Theo dõi và tái khám: Trẻ bị sa trực tràng cần được theo dõi và tái khám định kỳ theo chỉ dẫn của bác sĩ để đảm bảo sức khỏe và xem xét can thiệp phẫu thuật khi cần thiết.

Khoa nhi tại hệ thống Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ tiếp nhận và thăm khám các bệnh lý mà trẻ sơ sinh cũng như trẻ nhỏ dễ mắc phải: Sốt virus, sốt vi khuẩn, viêm tai giữa, sa trực tràng ở trẻ em, viêm phổi ở trẻ,….Với trang thiết bị hiện đại, không gian vô trùng, giảm thiểu tối đa tác động cũng như nguy cơ lây lan bệnh. Cùng với đó là sự tận tâm từ các bác sĩ giàu kinh nghiệm chuyên môn với các bệnh nhi, giúp việc thăm khám không còn là nỗi trăn trở của các bậc cha mẹ.

Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.