Điều trị hội chứng ruột kích thích với chất điều hòa thần kinh

Điều trị hội chứng ruột kích thích (HCRKT) là một vấn đề quan trọng trong điều trị các rối loạn tiêu hóa. Khi các biện pháp điều trị không dùng thuốc như thay đổi chế độ ăn uống, tập thể dục hoặc giảm căng thẳng không đem lại hiệu quả, việc sử dụng thuốc sẽ được cân nhắc để kiểm soát các triệu chứng và cải thiện chất lượng sống cho bệnh nhân.

Bài viết được viết bởi ThS. BS Mai Viễn Phương – Trưởng đơn nguyên Nội soi tiêu hóa – Khoa Khám bệnh & Nội khoa – Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

1.Các cách điều trị hội chứng ruột kích thích

Điều trị hội chứng ruột kích thích (HCRKT) chủ yếu tập trung vào việc điều chỉnh chế độ dinh dưỡng, thay đổi lối sống khoa học và sử dụng thuốc để kiểm soát các triệu chứng nổi bật, nhằm phục hồi và cải thiện chức năng của đại tràng.

Phác đồ điều trị HCRKT được thiết kế riêng cho từng bệnh nhân, tập trung vào các triệu chứng cụ thể của từng người. Bác sĩ sẽ chỉ định thuốc phù hợp dựa trên triệu chứng của bệnh, đồng thời tư vấn chế độ dinh dưỡng hợp lý, các chất cần bổ sung, và các loại thực phẩm cần tránh để giảm nguy cơ dị ứng (nếu có).

1.1 Xây dựng thói quen ăn uống lành mạnh

Người bệnh nên bổ sung vào khẩu phần ăn những thực phẩm cung cấp đầy đủ dưỡng chất và giúp nhuận tràng, bao gồm:

• Chất xơ hòa tan: Các thực phẩm như yến mạch, cà rốt, đậu Hà Lan, táo và các loại hoa quả thuộc họ cam quýt có tác dụng làm giảm triệu chứng của hội chứng ruột kích thích. Ngược lại, những thực phẩm chứa nhiều chất xơ không hòa tan có thể làm tăng cường các triệu chứng như chướng bụng, đầy hơi, đau quặn bụng.
• Cung cấp đủ nước: Người bệnh cần uống ít nhất 2 lít nước mỗi ngày để duy trì chức năng tiêu hóa tốt.
• Sữa chua: Các sản phẩm sữa chua chứa vi khuẩn có lợi cho hệ tiêu hóa, giúp cải thiện chức năng đường ruột.

1.2 Giảm căng thẳng, stress

Quản lý căng thẳng là yếu tố quan trọng trong việc ngăn ngừa và giảm nhẹ triệu chứng của hội chứng ruột kích thích. Người bệnh có thể áp dụng một số biện pháp giúp giảm lo âu và căng thẳng như:

• Tập hít thở sâu: Kỹ thuật hít thở sâu giúp làm giảm căng thẳng, ổn định tâm lý và hỗ trợ nhu động ruột hoạt động tốt hơn.
• Tập thể dục nhẹ nhàng: Các hoạt động như đi bộ, yoga và thiền định rất có lợi cho người bệnh, giúp tăng cường sức khỏe và giảm căng thẳng.

1.3 Điều trị bằng thuốc

Khi các triệu chứng trở nên nghiêm trọng, bác sĩ có thể chỉ định một số loại thuốc để điều trị các triệu chứng của hội chứng ruột kích thích, bao gồm:

• Thuốc chống co thắt đại tràng: Giúp giảm cơn co thắt và đau quặn bụng.
• Thuốc nhuận tràng: Cải thiện tình trạng táo bón, làm mềm phân và dễ đi tiêu.
• Thuốc chống trầm cảm: Hỗ trợ ổn định tâm lý, giảm lo âu và căng thẳng.
• Thuốc cầm tiêu chảy: Giảm số lần đi tiêu, giúp cải thiện tình trạng tiêu chảy.

Điều trị hội chứng ruột kích thích chủ yếu tập trung vào việc thay đổi chế độ ăn, điều chỉnh lối sống khoa học kết hợp với việc sử dụng thuốc để kiểm soát các triệu chứng.

2. Nguyên tắc dùng thuốc trong điều trị hội chứng ruột kích thích

Nguyên tắc điều trị bằng thuốc trong hội chứng ruột kích thích (HCRKT) hiện nay thường được thực hiện theo từng bước. Ban đầu, sẽ sử dụng các thuốc điều trị đầu tay theo hướng dẫn của Hiệp hội Tiêu hóa Hoa Kỳ (AGA). Nếu bệnh nhân không đáp ứng với các thuốc này, có thể chuyển sang các loại thuốc khác dành cho hội chứng ruột kích thích không đáp ứng ban đầu. Trong quá trình điều trị, nếu triệu chứng không cải thiện sau khi sử dụng thuốc đầu tay, cần thực hiện các xét nghiệm để tầm soát các nguyên nhân thực thể có thể gây ra các triệu chứng tương tự. Sau khi loại trừ các nguyên nhân này, việc điều chỉnh thuốc sẽ được thực hiện để tối ưu hóa hiệu quả điều trị.

3. Các chất điều hòa thần kinh trung ương trong điều trị hội chứng ruột kích thích

Các chất điều hòa thần kinh trung ương, như thuốc chống trầm cảm, đã được chứng minh có tác dụng giảm các triệu chứng ở bệnh nhân hội chứng ruột kích thích. Gần đây, các thuốc này được gọi là chất điều hòa trục não-ruột, do các chất này không chỉ tác động lên não mà còn cả vùng ruột, phù hợp với khái niệm mới về các rối loạn tiêu hóa chức năng liên quan đến trục não-ruột. Thuật ngữ này giúp cải thiện sự hiểu biết về cơ chế hoạt động và giá trị dược lý của thuốc, đồng thời giảm bớt định kiến về việc sử dụng thuốc và có thể cải thiện tuân thủ điều trị.

Lý do sử dụng các chất điều hòa thần kinh trung ương trong điều trị hội chứng ruột kích thích là do các tác nhân này có khả năng thay đổi nhận thức về đau thông qua việc điều hòa từ trung ương, ảnh hưởng đến cảm giác nội tạng, thay đổi vận chuyển ruột, giảm hoạt động tín hiệu của các sợi thần kinh cảm giác sơ cấp và điều trị các triệu chứng tâm lý đi kèm. Các chất điều hòa thần kinh trung ương đã được nghiên cứu trong việc điều trị cho hội chứng ruột kích thích bao gồm thuốc chống trầm cảm ba vòng (TCAs), chất ức chế tái hấp thu serotonin chọn lọc (SSRIs) và ít phổ biến hơn là chất ức chế tái hấp thu serotonin-norepinephrine (SNRIs).

Các chất điều hòa thần kinh trung ương, chẳng hạn như thuốc chống trầm cảm, đã được nghiên cứu và chứng minh có hiệu quả trong việc điều trị hội chứng ruột kích thích.

Kết quả từ phân tích hệ thống năm 2019, bao gồm 12 nghiên cứu ngẫu nhiên có đối chứng (RCT) về TCAs (n = 787) và 7 RCT về SSRIs (n = 356), cho thấy TCAs có nguy cơ tương đối so với giả dược trong việc giảm triệu chứng là 0,65 (KTC 95% 0,55–0,77), với số bệnh nhân cần điều trị (NNT) là 4,5 (KTC 95% 3,5–7,9). Trong một phân tích mạng về các biện pháp điều trị như chất xơ, chất chống co thắt và các chất điều hòa thần kinh não-ruột, TCAs được xếp hạng cao nhất về hiệu quả trong việc cải thiện cơn đau bụng. Đối với SSRIs, nguy cơ tương đối so với giả dược là 0,68 (KTC 95% 0,51–0,91), mặc dù có sự khác biệt đáng kể giữa các nghiên cứu. Số bệnh nhân cần điều trị (NNT) cho SSRIs là 5 (KTC 95% 3–16,5).

Các thuốc chống trầm cảm ba vòng liều thấp (TCA) và chất ức chế tái hấp thu serotonin chọn lọc (SSRI) được khuyến cáo bởi các tổ chức chuyên ngành như Hiệp hội Tiêu hóa Hoa Kỳ (ACG), Hiệp hội Tiêu hóa Châu Âu (AGA) và Hiệp hội Tiêu hóa Châu Âu (UEG). Các tác dụng phụ phổ biến nhất của các thuốc TCA bao gồm khô miệng, táo bón và buồn ngủ. Trong đó, desipramine và nortriptyline ít gây buồn ngủ hơn so với các thuốc khác trong nhóm này, như amitriptyline, do tác dụng kháng histamin của thuốc này thấp hơn. Amitriptyline có tác dụng chống muscarinic mạnh hơn so với các thuốc TCA khác.

Các chất ức chế tái hấp thu serotonin chọn lọc (SSRI) thường được dung nạp tốt hơn so với TCA và được sử dụng phổ biến trong điều trị cho hội chứng ruột kích thích (HCRKT), mặc dù phần lớn các nghiên cứu đều có quy mô nhỏ. Mặc dù các SSRI có lợi ích chủ yếu trong việc điều trị các triệu chứng toàn thân, tiêu chảy là một tác dụng phụ mà người bệnh có thể gặp phải khi sử dụng chất này, vì vậy SSRI có thể là lựa chọn phù hợp hơn với những bệnh nhân bị táo bón. Các chất điều hòa thần kinh trung ương khác như SNRIs (duloxetine và venlafaxine) và thuốc chống loạn thần không điển hình quetiapine cũng đã được nghiên cứu trong một số thử nghiệm nhỏ đối với các rối loạn tiêu hóa chức năng. Tuy nhiên, hiện chưa có đủ bằng chứng để đưa ra khuyến cáo chung về việc sử dụng các chất này trong điều trị hội chứng ruột kích thích.

4. Các nhóm thuốc điều hòa thần kinh trong hội chứng ruột kích thích

Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.